Logo
Pogoda

18°C

  • sgps
  • e-puap
  • bip
  • Kontrast 1
  • Kontrast 2
  • Kontrast 3
  • Kontrast 4
Tłumacz

Tłumacz

STRZYŻÓW POGODA

Lutcza

wydrukuj
Lutcza

Na zdjęciu: Wnętrze zabytkowego kościoła pw. Wniebowzięcia NMP w Lutczy, fot. Rafał Godek

Lutcza – wieś w gminie Niebylec, położona w malowniczej dolinie potoku Stobnica, przy drodze krajowej nr 19 Kuźnica – Rzeszów – Barwinek i drodze wojewódzkiej nr 989 Strzyżów – Lutcza. Graniczy z: Żyznowem, Jawornikiem, Konieczkową, Gwoźnicą Dolną, Gwoźnicą Górną oraz z Domaradzem (powiat brzozowski) i Krasną (powiat krośnieński). Zajmuje powierzchnię 2815,71ha i liczy 2247 mieszkańców (2011 r.)[1]. Nazwa miejscowości najprawdopodobniej wywodzi się od średniowiecznych form osobowych: Lutek, Lutko, będących skróceniem imienia Lutomir[2]. Wśród mieszkańców utrzymuje się przekonanie, iż nazwa ich wioski powstała od osadzonych tutaj kiedyś jeńców szwedzkich i emigrantów szkockich nazywanych przez okoliczną ludność „lutrami”[3]. Nazwa miejscowości pojawia się po raz pierwszy w dokumencie z 1390 r., w którym król Władysław Jagiełło zezwala Czadorowi z Potoka na przeniesienie kilku wsi, w tym Lutczy z prawa polskiego na prawo niemieckie, co świadczy o tym, że wieś musiała istnieć już wcześniej[4]. Najstarsze zapisy: w 1390 r. Lustscha, w 1392 r. – Luczcza, w 1450 r. – de Ludcza, w 1480 r. – de Lyvtcza[5]. W 1392 r. osadzenie wsi po obu stronach Stobnicy powierzone zostało Mikołajowi Bessegerowi[6]. Wskutek często zmieniających się właścicieli, wśród których wymienia się m.in.: Jakuba Czepielowskiego, Vicenciusa Clączynskyego, Annę Liuthkowską, Petrusa Domaraczkyego, olbrzymi majątek z biegiem lat uległ rozdrobnieniu. Na przełomie XVII i XVIII w., wieś przekazana została Kolegium Jezuitów w Krośnie[7], następnie była własnością m.in. Łempickich i Zaklików. W historii Lutczy odnotowano takie wydarzenia jak: przemarsze wojsk koronnych I Rzeczypospolitej w latach 1642 – 1650, najazd księcia Siedmiogrodu Jerzego II Rakoczego w 1657 r. oraz różnych oddziałów wojska w czasie wojen: północnej i siedmioletniej, a także częste pożary[8].
Parafia w Lutczy ufundowana została przez Domaradzkich z rodu Gryfitów i opatrzona datą 24.01.1442 r.
[9]  Istniejący do dziś drewniany Kościół pw. Wniebowzięcia NMP powstał prawdopodobnie w II poł. XV w., a późniejsze przebudowania w XVI i XVII w.[10]  Murowaną, obecną świątynię parafialną wybudowano w latach 1958-1962[11]. Konsekracji nowego Kościoła pw. Wniebowzięcia NMP i św. Józefa Oblubieńca NMP dokonał ks. bp. Stanisław Jakiel 18.08.1963 r.[12]  Parafia w Lutczy liczy obecnie 2188 wiernych (2016 r.)[13].
Współcześnie we wsi funkcjonują m.in.: Parafia Rzymskokatolicka pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (powstała w 1442 r.), prowadzone przez Gminę Niebylec jednostki oświatowe: Szkoła Podstawowa nr 2 i Zespół Szkół, w skład którego wchodzi: Przedszkole Samorządowe i Szkoła Podstawowa im. Świętej Rodziny z klasami gimnazjalnymi do 2019 r. (szkolnictwo parafialne rozwijało się tutaj od końca XVI w. z przerwami, od 1863 r. jako szkoła trywialna, ludowa, od 1876 r. jako etatowa, po II wojnie światowej jako szkoła podstawowa, od 1999 r. jako Zespół Szkół, w skład którego do 31 sierpnia 2017 r. wchodziło również Gimnazjum Publiczne im. Świętej Rodziny, nadanie imienia – 2010 r.), ośrodek zdrowia, Ochotnicza Straż Pożarna (od 1908 r.), Koło Gospodyń Wiejskich (od 1910 r.) i in.
W Lutczy warto zobaczyć m.in.: najstarszą na terenie powiatu strzyżowskiego świątynię drewnianą z 1464 r., wzniesioną w tradycji późnogotyckiej pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z bogatym detalem ciesielskim; 60 różnego typu i rozmiarów kapliczek, w tym kapliczkę rodziny Urbanów z ok. XVI w., pomnik Matki Bożej Ocalenia wybudowany w 1925 r. na pamiątkę ocalenia kościoła i plebanii podczas bitwy 9/10 maja 1915 r. i in.
Ciekawostki: Z Lutczy pochodzi wiele osób zasłużonych w regionalnej i polskiej historii w XX w. Są wśród nich: Stanisław Panek – rektor Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie w latach 1968 – 1978, Tadeusz Wojtaszek – rektor Akademii Rolniczej w Krakowie w latach 1972 – 1981; Stanisław Szurlej – pułkownik artylerii Wojska Polskiego, współzałożyciel Instytutu im. gen. W. Sikorskiego w Londynie, doktor nauk prawnych, który był m.in. obrońcą Wincentego Witosa w procesie brzeskim; Bronisław Boho „Ślaz” – harcerz, jeden z założycieli Tajnej Organizacji Harcerskiej, żołnierz Armii Krajowej rozstrzelany w 1944 r. wraz ze współwięźniami w Pustkowie koło Dębicy; Andrzej Urban – pamiętnikarz i ludowy publicysta, autor nagrodzonego w ogólnopolskim konkursie w okresie międzywojennym pamiętnika „Nasz ród, moja rodzina i moje przy niej losy”
[14]  i in.

 

 

Przypisy

  1. ^ Na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, www.stat.gov.pl, data pobrania: 02.10.2016 r.
  2. ^ Por. A. Myszka, Słownik toponimów powiatu strzyżowskiego. Rzeszów 2006, s. 20 - 21.
  3. ^ Tamże.
  4. ^ Por. A. Chuchla, Historia regionu niebyleckiego, [w:] Rocznik Niebylecki, Niebylec 2013, s. 77.
  5. ^ Tamże, s. 20.
  6. ^ Tamże, s. 77.
  7. ^ Tamże, s. 79 - 80.
  8. ^ Por. www.niebylec.com.pl, data pobrania: 02.10.2016 r.
  9. ^ Por. Schematyzm Diecezji Rzeszowskiej, Rzeszów 2000, s. 804.
  10. ^ Tamże.
  11. ^ Por. A. Bata, 50 lat nowego kościoła w Lutczy, Krosno 2013, s. 30.
  12. ^ Tamże, s. 30.
  13. ^ Por. Jubileuszowy Schematyzm Diecezji Rzeszowskiej 2016/2017, Rzeszów 2017, s. 241.
  14. ^ Por. A. Chuchla, Komentarz historyczny, [w:] A. Urban, Pamiętnik. Nasz ród, moja rodzina i moje przy niej losy, Rzeszów – Niebylec 2015, s. 16.