Stępina

Na zdjęciu: Naziemny schron kolejowy z okresu II wojny światowej w Stępinie, fot. Krzysztof Szaro

Stępina – wieś w gminie Frysztak, położona w malowniczej dolinie rzeki Stępinki, u podnóża zalesionych wzniesień Pasma Klonowej Góry oraz Chełmu (528 m) i Barda (534 m). Miejscowość obejmuje dwa sołectwa: Chytrówkę i Stępinę, które wspólnie zajmują powierzchnię 715,79 ha. Sołectwo Stępina według ewidencji ludności prowadzonej przez gminę Frysztak liczy 522 mieszkańców (stan na 2016 r.). Według dra F. Piekosińskiego nazwa miejscowości wywodzi się od Stempa^[1] (średniowieczne źródła historyczne odnotowują nazwy: Stępa, Stępek czy też Stępka^[2]), jednego z Lechitów przybyłych do Europy w VI wieku po Chrystusie i osiadłych pomiędzy Wisłą, Odrą i Notecią. Można przypuszczać, iż był on pierwszym osadnikiem lub głową rodziny mieszkającej na tym terenie jeszcze przed formalną lokacją osady, która – jak podaje A. Myszka – nastąpiła w 1369 r.^[3] Pierwszy zachowany zapis nazwy wsi z dokumentu z 1416 r. brzmi Stampina Wola^[4]. Inne dokumenty z okresu staropolskiego, dotyczące Stępiny, pochodzą m.in. z lat 1434, 1469, 1508, 1581^[5]. Zasadźcą organizującym nową osadę był prawdopodobnie Dziersław Konopka, po którym włości ziemskie przeszły w ręce jego syna lub zięcia – Wacława z Kożuchowa. Tenże w 1419 r. oddał wieś swoim synom, z których Piotr piszący się z Kozłowa w 1436 r. zrezygnował ze Stępiny na rzecz swojego brata, Dziersława^[6]. Ok. 1447 r.^[7] wieś zakupił Jan Frysztacki, wójt Frysztaka. Później należała m.in. do Sierakowskich, Wykowskich i Romerów^[8].
Parafia w Stępinie erygowana została 14 czerwca 1983 r. dekretem ks. biskupa diecezji przemyskiej Ignacego Tokarczuka^[9]. Patronem nowej parafii, powstałej z inicjatywy ks. Stanisława Tomaszka, proboszcza macierzystej parafii we Frysztaku, został bł. Maksymilian Maria Kolbe, który wcześniej był patronem istniejącej w Stępinie od 1970 r. kaplicy filialnej parafii Frysztak. Kościół wzniesiony został na miejscu dawnego dworu w Stępinie^[10] w latach 1982–1989. Parafia w Stępinie liczy 1357 wiernych^[11] i swoim terytorium obejmuje dwa sołectwa: Stępinę i Chytrówkę oraz dużą część Cieszyny.
Współcześnie we wsi funkcjonują: Parafia Rzymskokatolicka pw. św. Maksymiliana Marii Kolbego (erygowana w 1983 r.), prowadzony przez Gminę Frysztak Zespół Szkół im. Jana Pawła II, w skład którego wchodzi: Przedszkole Publiczne i  Szkoła Podstawowa (od 1936 r. w domu prywatnymi z przerwą spowodowaną wojną i okupacją, od 1996 r. jako Zespół Szkół, w ramach którego do 2017 r. funkcjonowało trzyletnie Gimnazjum Publiczne, nadanie imienia – 28.04.2009 r.), Ochotnicza Straż Pożarna (od 1961 r.), Koło Gospodyń Wiejskich (od lat 60. XX w.), Stowarzyszenie Rozwoju Lokalnego i Pomocy Społecznej „Góra Chełm” (od 2015 r.) i in. Od ok. 1850 r. na terenie Stępiny działały zakłady wydobywcze: kamieniołom piaskowca (do lat 80. XX w.) i kopalnia rudy żelaza, działająca z przerwami do końca lat 50. XX w.^[12] Obecnie w obiektach byłej rolniczej spółdzielni produkcyjnej działa wytwórnia wody mineralnej "Polonea". W Stępinie warto zobaczyć m.in.: unikalny w skali europejskiej zabytek sztuki fortyfikacyjnej – niemiecki tunel schronowy wraz z zespołem towarzyszących bunkrów bojowych z lat 1940–1941; rośliny chronione w zespołach leśnych i in. Ciekawostki: Przy granicy Stępiny i Cieszyny w latach 1940–1941 największa niemiecka organizacja budowlana „Todta” na zlecenie Naczelnego Dowództwa Wojsk Lądowych hitlerowskiego Wehrmachtu wybudowała kompleks schronu kolejowego^[13], składający się z kilkudziesięciu obiektów o różnym przeznaczeniu (schrony, bunkry, strażnice, kwatery, budynki zaplecza technicznego i in.), z których do dnia dzisiejszego zachowało się siedem budowli o konstrukcji żelbetowej, w tym największa z nich: naziemny tunel schronowy o długości ponad 400 m. Mimo podjęcia przez wielu badaczy tematu powstania Führershauptquartier – Anlage Süd – Kwatery Głównej Dowódcy – Instalacja Południe w Stępinie i częściowo w Cieszynie do dzisiaj nie udało się ustalić jej przeznaczenia i lokalizacji właśnie w tym miejscu. Wiadomo, że obiekt ten miał istotne znaczenie dla III Rzeszy, skoro chciał się nim pochwalić sam Adolf Hitler przed swoim sojusznikiem Benito Mussolinim, przybywając tutaj 27 sierpnia 1941 r.^[14]