Logo
Pogoda

18°C

  • sgps
  • e-puap
  • bip
  • Kontrast 1
  • Kontrast 2
  • Kontrast 3
  • Kontrast 4
Tłumacz

Tłumacz

STRZYŻÓW POGODA

Żarnowa

wydrukuj
Żarnowa

Na zdjęciu: Widok na kościół i pomnik z 1969 r. w Żarnowej, fot. Krzysztof Szaro

Żarnowa – wieś w gminie Strzyżów, położona w dolinie rzeki Wisłok, wzdłuż linii kolejowej nr 106 Rzeszów – Jasło, przy drodze wojewódzkiej nr 988 Babica – Warzyce i drogach powiatowych nr: 1928 R Wysoka Strzyżowska – Gbiska – Strzyżów – Żarnowa, 1930 R Żarnowa – Glinik Zaborowski i 1931 R Żarnowa – Niebylec. Sąsiaduje z: Glinikiem Zaborowskim, Glinikiem Charzewskim, Połomią, Gwoździanką, Jawornikiem, Godową i Strzyżowem. Zajmuje powierzchnię 849,85 ha i liczy 883mieszkańców (2011 r.)[1]. Nazwa wsi jest nazwą odosobową[2]. Może również wywodzić się od słowa żar[3], na co wskazywałby stosowany niegdyś, tzw. wypaleniskowy sposób przygotowywania terenów pod pola uprawne[4]. Wieś z pewnością musiała powstać przed 1433 r., skoro w dokumentach z tego roku pojawia się zapis o zakupie jej części przez Mikołaja z Piotraszówki[5]. Od 1470 r. należała do Stanisława Machowskiego[6], który na stałe rezydował w sąsiedniej, położonej w zakolu Wisłoka, na cyplowatym skłonie Żarnowskiej Góry, nieistniejącej już wiosce Niziny, włączonej do Żarnowej w 1536 r.[7] Według zapisów z tych czasów w Żarnowej znajdowały się m.in. „niejednorakie role”, na których gospodarzyło 26 kmieci, dwór Nyzyny, łany dworskie, 3 sadzawki, młyn, opuszczona karczma, łąki, lasy i barcie[8]. Pod koniec XVI w. Żarnową drogą ugody z Baltazarem Machowskim przejął Feliks Wielopolski, po którym majątek w 1590 r. odziedziczył jego syn Jan[9]. Wśród późniejszych właścicieli wsi wymienić można m.in. Wójcińskich, Stanisława Łempickiego[10]  i Wojnarowskich.
Samodzielną parafię w Żarnowej erygowano 1 lipca 1981 r.
[11], wydzielając ją z terytorium parafii strzyżowskiej, do której mieszkańcy wsi należeli wcześniej. Początkowo msze św. odprawiane były w domu mieszkalnym przerobionym na świątynię, a od 1984 r. w poświęconym przez ks. bpa Stefana Moskwę z Przemyśla kościele murowanym, wybudowanym staraniem mieszkańców w ciągu jednego roku. Parafia liczy 996 wiernych i obejmuje Żarnową, część Glinika Charzewskiego i Strzyżowa[12].
Współcześnie we wsi funkcjonują m.in.: Parafia Rzymskokatolicka pw. św. Maksymiliana Marii Kolbego (erygowana w 1981 r.), prowadzona przez Gminę Strzyżów Szkoła Podstawowa (pierwsza szkoła w Żarnowej powstała w 1907 r., w latach 1999 – 2017 jako Zespół Szkół, w skład którego wchodziła szkoła podstawowa i gimnazjum), Koło Gospodyń Wiejskich (od 1950 r.), Ochotnicza Straż Pożarna (od 1949 r.) i in.
W Żarnowej warto zobaczyć m.in.: usytuowaną na kopcu ziemnym kapliczkę – obelisk z II połowy XVII w., upamiętniającą miejsce stracenia w 1657 r. mieszczan strzyżowskich przez wojska Jerzego Rakoczego II, z figurą Chrystusa Frasobliwego we wnęce; atrakcyjne widoki z pasm okolicznych wzgórz na zakole Wisłoka i położony w dolinie Strzyżów. W krajobraz wsi na stałe wpisał się pomnik (betonowy postument z armatą) wystawiony dla upamiętnienia walk prowadzonych w 1944 r. przez miejscowy oddział Armii Krajowej w celu obrony mostów na Wisłoku (dziś ten teren administracyjnie należy do Strzyżowa). Ciekawostki: 28 lipca 1944 r. w pobliżu żarnowskiego mostu kolejowego doszło do starcia pomiędzy miejscowymi oddziałami Armii Krajowej a niemiecko-ukraińską załogą posterunku ochrony mostu. Partyzanci udaremnili wysadzenie przez Niemców dwóch mostów – drogowego i kolejowego na Wisłoku, a także schronu kolejowego wykutego w Górze Żarnowskiej.Za bohaterską obronę mostów i działalność partyzancką w czasie II wojny światowej wieś odznaczona została Krzyżem Walecznych. Dla upamiętnienia walk w Żarnowej w latach 2004–2008 organizowany był piknik militarny „Operacja Żarnowskie Mosty”, który przyciągał kilkutysięczną widownię.

Przypisy

  1. ^ Na podstawie Banku Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, www.stat.gov.pl, [dostęp: 17.03.2017].
  2. ^ Por. A. Myszka, Słownik toponimów powiatu strzyżowskiego, Rzeszów 2006, s. 33.
  3. ^ Tamże.
  4. ^ Por. K. Baczkowski, Osadnictwo regionu strzyżowskiego do r. 1450, [w:] Studia nad dziejami Strzyżowa i okolic,  red. S. Cynarski, Rzeszów 1980, s. 81.
  5. ^ Tamże, s. 79.
  6. ^ Por. www.ipsb.nina.gov.pl, [dostęp: 17.03.2017].
  7. ^ Por. A. Lubelczyk, Ziemia Strzyżowska od wczesnego średniowiecza po połowę XVI w. w świetle źródeł archeologicznych, [w:] „Strzyżowski Rocznik Muzealny”, t. 1, Strzyżów 2015, s. 86–88.
  8. ^ Por. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 14, Warszawa 1880–1914, s. 740–741.
  9. ^ Por. M. Kamecka-Skrajna, Historia Rodu Wielopolskich od XVI w. do początków wieku XVII, [w:] Nad społeczeństwem staropolskim. Tura – instytucje – gospodarka w XVI–XVIII stuleciu, red. K. Łopatecki, W. Walczak, Białystok 2007, s. 130.
  10. ^ Por. A. Falniowska-Gradowska, Z dziejów wsi nad środkowym Wisłokiem w XVIII w., [w:] Studia nad dziejami Strzyżowa i okolic, red. S. Cynarski, Rzeszów 1980, s. 200–201.
  11. ^ Por. Jubileuszowy Schematyzm Diecezji Rzeszowskiej 2016/2017, Rzeszów 2017, s. 1058.
  12. ^ Tamże.