Gwoźnica Górna

Na zdjęciu: Zagroda Pogórzańska, wcześniej Muzeum Biograficzne Juliana Przybosia w Gwoźnicy Górnej, fot. Paweł Betleja, zdjęcie udostępnione przez Gminny Ośrodek Kultury w Niebylcu

Gwoźnica Górna – wieś w gminie Niebylec, położona nad potokiem Gwoźnica. Zajmuje powierzchnię 1307,06 ha i liczy 1358 mieszkańców (2011 r.)^[1]. Graniczy z: Gwoźnicą Dolną, Lutczą oraz Lecką, Białką i Kąkolówką z powiatu rzeszowskiego, a także Baryczą, Golcową i Domaradzem z powiatu brzozowskiego. Nazwa wsi wywodzi się od staropolskiego rzeczownika gwozd – oznaczającego las^[2]. Drugi człon nazwy wskazuje na jej położenie względem Gwoźnicy Dolnej. Pierwsza wzmianka o Gwoźnicy pochodzi z 1437 r.^[3], kolejne z lat 1462, 1464, 1504, 1581 i 1650^[4]. Wieś prawdopodobnie założona została na początku XV w. przez przedstawiciela rodu Machowskich. W XVI w. jej właścicielami byli Domaradzcy. W II połowie XIX w. znajdowała się w posiadaniu rodzin: Zborowskich i Zaklików, później Franciszka Kozdrasia i współwłaścicieli, a początkiem XX w. Franciszka Lubasa i współwłaścicieli^[5].
Pierwotnie Gwoźnica należała do parafii Strzyżów, następnie do parafii Niebylec, a od 1875 r. stanowi samodzielną Parafię pw. św. Antoniego Padewskiego. Fundatorem kościoła zbudowanego w latach 1863-1864 była miejscowa dziedziczka, Kazimiera Zaklikowa, a jej budowniczym mieszkaniec Gwoźnicy Górnej – Franciszek Kowalski. Poświęcona 13.06.1864 r. świątynia była później wielokrotnie rozbudowywana i modernizowana: m.in. w latach 1916 - 1921, 1950 - 1951, w 1979 r.^[6], w latach 2001 - 2009^[7]  i 2011 - 2014^[8]. Parafia obejmuje: Gwoźnicę Górną, Gwoźnicę Dolną i Kąty Luteckie. Wg stanu z 2016 roku liczy 1850 wiernych^[9]. Warto wspomnieć o unikalnej inicjatywie religijnej parafii w Gwoźnicy Górnej. Mianowicie od czasu powstania parafii tj. nieprzerwanie od 1875 r.^[10], co roku, 11 sierpnia wyrusza do Sanktuarium Męki Pańskiej i Matki Bożej Kalwaryjskiej w Kalwarii Pacławskiej koła Przemyśla piesza pielgrzymka parafian gwoźnickich.
Współcześnie we wsi funkcjonują m.in.: Parafia Rzymskokatolicka pw. Świętego Antoniego Padewskiego (erygowana w 1875 r.), prowadzona przez Gminę Niebylec Szkoła Podstawowa im. Juliana Przybosia (powstanie pierwszej szkoły  datuje się na rok 1885, nadanie imienia – 19.10.1970 r., do 31 sierpnia 2017 r. jako Zespół Szkół, który tworzyły: Publiczne Gimnazjum i Szkoła Podstawowa im. J. Przybosia), ośrodek zdrowia, Koło Gospodyń Wiejskich (od 1949 r.), Ochotnicza Straż Pożarna (od 1951 r.), Parafialna Orkiestra Dęta (od 2010 r.). W Gwoźnicy Górnej warto zobaczyć m.in.: wzgórze Patria (506 m n.p.m.), skąd można podziwiać rozległą i malowniczą panoramę Pogórza Dynowskiego, grotę Matki Bożej, chrzcielnicę kamienną z 1874 r. w miejscowym kościele, wybudowaną w latach 2009 – 2010 kaplicę ze stacjami drogi krzyżowej, obrazem Chrystusa Miłosiernego i figurą Matki Boskiej Niepokalanej, XIX – wieczną Zagrodę Pogórzańską, w której do 2010 r. mieściło się muzeum biograficzne Juliana Przybosia oraz grób poety na miejscowym cmentarzu. Ciekawostki: W Gwoźnicy Górnej, na łące pod lasem znajduje się samotny krzyż. Oznacza miejsce pochówku lotnika niemieckiej armii, zestrzelonego nad Gwoźnicą 30 lipca 1944 r. przez rosyjską artylerię przeciwlotniczą. Miejscowa ludność pochowała pilota i przez lata dbała o jego grób. Temu wydarzeniu poświęcony był jeden z odcinków „Poszukiwaczy zaginionej” – audycji w regionalnym Radiu Bieszczady nadającym z Sanoka^[11].